Eppelbaum L.V.^{1, 2}

¹ Qeofizika kafedrası, Dəqiq elmlər fakültəsi, Tel-Əviv Universiteti, Ramat-Əviv 6997801, Tel-Əviv, İsrail: levap@tauex.tau.ac.il

² Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Azərbaycan AZ1010, Bakı, Azadlıq prospekti, 20

DOI: 10.35714/ggistrat20250100012

Xülasə. Geoloji formasiyaların istilik keçiriciliyi yerin istilik axını və geotermal enerji ehtiyatlarının qiymətlən­dirilməsi üçün istifadə olunan parametrdir. Bu parametr həmçinin ətraf mühitin öyrənilməsi və karbohidrogen yataqlarının və yeraltı su ehtiyatlarının axtarışında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Daimi istilik axını olan quyularda istilikkeçirmənin müəyyən edilməsi üçün yeni metodika işlənib hazırlanmışdır. Daha əvvəl Eppelbaum və Kutasov (2013) istilik axınının dəyişən sürəti ilə silindrik zond vəziyyətini təhlil etmişlər. Lakin təcrübə göstərir ki, geofiziki praktikada daimi (və ya kvazi daimi) istilik axını halları tez-tez müşahidə olunur. Bu fərziyyə hesablamaları sadələşdirir və daha dəqiq nəticələr əldə etməyə imkan verir. Fərz edək ki, nümunələrin seçilməsindən əldə edilən kern və ya şlam quru layın sıxlığını, məsaməli flüidin möhkəmliyini və doyma dərəcəsini təyin edə bilər. Bu halda geoloji törəmələrin xüsusi istilik tutumunun həcmini qiymətləndirmək olar. Güman olunur ki, daimi istilik axınına malik olan silindrik zond üçün keçid temperaturu və zamanı quyunun gövdəsində yerləşir. Bu problemi həll etmək üçün Nyutonun geniş tətbiq olunan metodundan istifadə edilmişdir. Layın keçiriciliyini müəyyən etmək üçün zond divarcığının temperaturunu əks etdirən yarımanalitik tənlikdən istifadə edilmişdir. Həmçinin layın temperatur keçiriciliyi hesablanır. Nəticələrin mükəmməl uyğunluğunu göstərən model nümunəsi təqdim olunur.

Açar sözlər: istilik keçiriciliyi, temperatur keçiriciliyi, silindrik zond, daimi istilik axını

ƏDABİYYƏT

Carslaw H.S. and Jaeger J.C. Conduction of Heat in Solids. 2nd ed. Oxford University Press. Oxford, UK, 1959, 310 p.

Dalla Santa G., Galgaro A., Sassi R., Cultrera M., Scotton P., Mueller J.,  Bertermann D., Mendrinos D., Pasquali R., Perego R., Pera S., Di Sipio E., Cassiani G., De Carli M. and Bernardi A. An updated ground thermal properties database for GSHP applications. Geother­mics, Elsevier. Vol. 85, 2020, 101758, https://doi.org/ 10.1016/j.geothermics.2019.101758.

Boike J., Chadburn S., Martin J., Zwieback S., Althuizen I.H.J., Anselm N., Cai L., Coulombe S., Lee H., Lilje­dahl A.K. et al. Standardized monitoring of permafrost thaw: A user-friendly, multiparameter protocol. Arctic Science, Vol. 8, No. 1, 2021, pp. 153-182. https://doi.org/ 10.1139/as-2021-0007.

Earlougher R.C., Jr. Advances in Well Test Analysis. SPE, New York, Dallas, Vol. 5, 1977, 264 p.

Eppelbaum L.V. and Kutasov I.M. Cylindrical probe with a variable heat flow rate: A new method for determination of the formation thermal conductivity. Central European Journal of Geosciences, Vol. 5, No. 4, 2013, pp. 570-575, https://doi.org/10.2478/s13533-012-0155-2.

Eppelbaum L.V., Kutasov I.M. and Pilchin A.N. Applied Geothermics. Lecture Notes in Earth System Sciences. Springer. Heidelberg – N.Y., London, 2014, 751 p.  

Grossman S.I. Calculus. Academic Press. NY, San Francisco, London, 2014, 1337 p.

Kappelmeyer O. and Haenel R. Geothermics with special reference to application. Gebruder Borntraeger. Berlin, 1974, 238 p.

Koven C.D., Riley W.J. and Stern A. Analysis of permafrost thermal dynamics and response to climate change in the CMIP5 earth system models. Jour. of Climate, Vol. 26, Issue 6, 2013, pp. 1877-1900, https://doi.org/ 10.1175/JCLI-D-12-00228.1.

Kutasov I.M. and Eppelbaum L.V. Pressure and temperature well testing. 1st Edition, CRC Press. Boca Raton, 2015, 276 p., https://doi.org/10.1201/b19295.

Kutasov I.M. and Kagan M. Cylindrical probe with a constant temperature – determination of the formation thermal conductivity and contact thermal resistance. Geothermics, Vol. 32, Issue 2, 2003, pp. 187-193, https://doi.org/10.1016/S0375-6505(03)00014-2.

Li H., Zhao L., Han D.-H., Sun M. and Zhang Y. Elastic properties of heavy oil sands: Effects of temperature, pressure, and microstructure. Geophysics, Vol. 81, Issue 4, 2016, pp. D453-D464, https://doi.org/10.1190/ GEO2015-0351.1.

Liu C., Li K., Chen Y., Jia L. and Ma D. Static formation temperature prediction based on bottom hole tempe­rature. Energies, Vol. 9, No. 8, 2016, 646 p., https://doi.org/ 10.3390/en9080646.

Mufti I.R. Geothermal aspects of radioactive waste disposal into the subsurface. Journal of Geophysical Research, Vol. 76, Issue 35, 1971, pp. 8568-8585, https://doi.org/10.1029/JB076i035p08568.

Pasquale V., Gola G., Chiozzi P. and Verdoya M. Thermophysical properties of the Po Basin rocks. Geophysical Journal International, Vol. 186, Issue 1, 2011, pp. 69-81, https://doi.org/10.1111/j.1365-246X. 2011.05040.x.

Popov Yu., Romushkevich R., Korobkov D., Mayr S., Bayuk, I., Burkhardt H. and Wilhelm H. Thermal properties of rocks of the borehole Yaxcopoil-1 (Impact Crater Chicxulub, Mexico). Geophysical Journal International, Vol. 184, Issue 2, 2011, pp. 729-745, https://doi.org/10.1111/j.1365-246X.2010.04839.x.

Tomaškovičová S. and Ingeman-Nielsen T. Coupled thermo-geophysical inversion for permafrost monito­ring. The Cryosphere, Vol. 18, Issue 1, 2024, pp. 321-340, https://doi.org/10.5194/tc-18-321-2024.